Kompetencje kluczowe w przedszkolu

Kompetencje kluczowe wspierają rozwój osobisty, włączanie w życie społeczne, aktywne obywatelstwo i funkcjonowanie na rynku pracy. Proces ich kształtowania i rozwijania trwa przez całe życie, a jego instytucjonalnym początkiem jest uczestnictwo dziecka w różnych formach edukacji przedszkolnej. W zaleceniach Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie i zostały określone następujące kompetencje kluczowe:

• porozumiewanie się w języku ojczystym;
• porozumiewanie się w językach obcych;
• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne;
• kompetencje informatyczne;
• umiejętność uczenia się;
• kompetencje społeczne i obywatelskie;
• inicjatywność i przedsiębiorczość;
• świadomość i ekspresja kulturalna.

Kształtowanie kompetencji w placówce przedszkolnej ma wyjątkowy charakter. Z jednej strony ma na celu wyposażenie dziecka w odpowiednią wiedzę, a z drugiej – dostarczenie okazji, które pozwolą wyrobić w nim odpowiednie nawyki i zdobyć umiejętności praktyczne, a także poprzez działanie umożliwią kształtowanie odpowiednich postaw. Na tym etapie rozwojowym i edukacyjnym na szczególną uwagę zasługują zatem: modelowanie, naśladowanie pozytywnych wzorców, świadome tworzenie sytuacji pozwalających na aktywne uczestnictwo, odczuwanie i eksplorację dostępnej przestrzeni z zastosowaniem zasad indywidualnego podejścia do każdego dziecka.

Naturalne procesy, jakim podlega dziecko w okresie przedszkolnym, pozwalają na jego stymulację w kierunku kształtowania kompetencji kluczowych. Wraz z procesami rozwojowymi młodej osoby tworzą się podstawy poszczególnych kompetencji kluczowych, np.

• rozwój mowy i poszerzanie się czynnego słownika pozwala na rozwijanie porozumiewania się w języku ojczystym i języku obcym oraz kompetencji społecznych i obywatelskich;
• zabawa jako podstawowa aktywność dziecka kształtuje inicjatywność, przedsiębiorczość, świadomość i ekspresję kulturalną;
• ciekawość i zadawanie pytań są podstawą do rozwoju kompetencji matematycznych
  i podstawowych kompetencji naukowo-technicznych oraz umiejętności uczenia się.

Na żadnym etapie rozwojowym zależności między naturalną aktywnością i bezpośrednimi potrzebami dziecka a jego możliwościami nie mają tak bezpośredniego przełożenia na kształtowanie się kompetencji kluczowych jak w wieku przedszkolnym.

Wyróżnia się 8 kompetencji kluczowych:

1. Porozumiewanie się w języku ojczystym.

Jest to zdolność do codziennego komunikowania się dziecka w środowisku przedszkolnym z dorosłymi i innymi dziećmi (np. komunikowanie własnych potrzeb, emocji, opowiadanie o zdarzeniach, odpowiadanie na pytania).

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

Codzienne wspomaganie rozwoju mowy poprzez:

• słuchanie utworów literackich czytanych zarówno przez nauczyciela, jak i zaproszonych gości;
• wypowiedzi spontaniczne i kierowane;
• ćwiczenia pamięci odtwórczej, nauka wierszy, ról;
• odgrywanie scenek (drama, zabawy paluszkowe, tatr kukiełkowy, pacynki);
• występy artystyczne dzieci w uroczystościach przedszkolnych;
• uczestnictwo w konkursach;
• wypowiadanie się dziecka na własny temat;
• prowadzenie codziennych różnorodnych zabaw logopedycznych (artykulacyjnych, oddechowych);
• ćwiczenia grafomotoryki ręki jako przygotowanie do pisania (np. plastelina, ciastolina, gazety, masa solna);
• wprowadzanie liter, nauka czytania prostych wyrazów i zdań;
• kreślenie szlaczków literopodobnych na różnorodnym podłożu, kreślenie liter po śladzie i samodzielnie.

2. Porozumiewanie się w językach obcych.

Opiera się na wprowadzaniu zabaw językowych, używaniu prostych zwrotów w języku obcym w sytuacjach codziennych i w zabawie. Istotnym elementem jest wprowadzenie dziecka w odmienne od znanych i typowych sytuacji społecznych, wskazywanie na bogactwo kulturowe, społeczne i językowe innych narodów.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

W ramach realizacji zadań z tego obszaru dzieci uczestniczą w zajęciach języka angielskiego 2 x w tygodniu po 15 lub 30 minut. Podczas zajęć przedszkolaki poznają i utrwalają podstawowe słowa i zwroty w języku angielskim (np. podają swoje imię, wiek, określają nastrój, liczą, nazywają kolory, części ciała, ubrania, podają nazwy zwierząt, części garderoby), śpiewają i tańczą do piosenek po angielsku.

3. Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne.

Jest to umiejętność wykorzystywania myślenia matematycznego i logicznego w celu rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji. Podstawowe kompetencje naukowo-techniczne odnoszą się do wykorzystywania i stosowania wiedzy oraz sposobów objaśniających świat przyrody, czyli eksperymentowanie, obserwowanie zjawisk, sprawdzanie, majsterkowanie.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

Kompetencje matematyczne: codzienne zabawy w przeliczanie, klasyfikowanie, mierzenie, ważenie, rozróżnianie stron: lewa-prawa, realizacja ćwiczeń z programu prof. E. Gruszczyk-Kolczyńskiej – „Dziecięca matematyka” (m.in. przeliczanie, porównywanie liczebności, stosowanie liczebników porządkowych, orientacja w schemacie ciała i w przestrzeni oraz na kartce, pomiary długości, klasyfikowanie, przekształcanie, rytm, następstwo czasu), zadania, zabawy eksperymentalno-doświadczalne, kulinarne.

Kompetencje naukowo-techniczne: codzienne działania m.in. obserwacje zjawisk atmosferycznych, przyrodniczych, prowadzenie kalendarza pogody,  prowadzenie czasowych „ogródków” w salach, zajęcia w ogródku sensorycznym, zabawy mikroskopem, lupą itp., zabawy z wykorzystaniem bezpiecznych narzędzi (kąciki majsterkowicza), zabawy eksperymentalno-doświadczalne (poznawanie podstawowych praw fizycznych, chemicznych), plastyczne i przestrzenne.

4. Kompetencje informatyczne.

Realizowane są poprzez działania wprowadzające dziecko w przestrzeń wirtualną, podejmowanie samodzielnej aktywności poznawczej, w tym zabawy projektowe, konstrukcyjne, pracę techniczną i plastyczną.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

Wykorzystywanie narzędzi TIK (np. magnetofon, rzutnik, laptop, komputer, aparat cyfrowy, dyktafon, kamera, tablica interaktywna) w różnych sytuacjach i przy różnych zadaniach, wykorzystywanie Internetu – oglądanie prezentacji i filmów edukacyjnych, spektaklów teatralnych, zabawy w kodowanie i dekodowanie.

5. Umiejętność uczenia się.

Przedszkole to pierwsze metodyczne doświadczenie dziecka związane z uczeniem się – uczeniem się konsekwentnym, możliwie świadomym i ukierunkowanym na osiągnięcie konkretnych celów. Rolą przedszkola jest poznanie indywidualnych cech, preferencji dziecka, dobór odpowiednich metod i form pracy, by przygotować dziecko do różnych form nauki – pracy grupowej i indywidualnej oraz do różnorodności stylów uczenia się, tworząc dzieciom sytuacje, w których uczą się one gospodarowania czasem przeznaczonym na zabawę, współpracują przy wykonywaniu zadania i biorą odpowiedzialność za wynik swoich działań.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

Kompetencja ta jest kształtowana poprzez realizację wszystkich obszarów podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Podczas wszelkich zajęć dzieci kształtują umiejętność obserwacji i wyciągania wniosków z własnych działań prowadzonych w przedszkolu, uczą się konkretnych zachowań i reakcji. Dzieci wdrażane są do samodzielnego zdobywania wiedzy przy pomocy różnorodnych źródeł wiedzy (tradycyjnych i nowoczesnych) oraz do współpracy i współdziałania w zespole, grupie, ale też pracy indywidualnej. Stosowanie wzmocnień pozytywnych, praca w grupach mieszanych wiekowo – uczenie się od siebie, praca zespołowa.

6. Kompetencje społeczne i obywatelskie.

Na etapie przedszkolnym to zdolność do stopniowego wychodzenia poza obszar rodziny, do pracy z innymi w grupie przedszkolnej. Istotne jest, aby dziecko zrozumiało obyczaje i sposoby funkcjonowania osób w różnych społeczeństwach i środowiskach, dostrzegało różnorodność zachowań, a stopniowo też postaw.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

Realizacja tych treści odbywa się nieustannie, podczas wszystkich sytuacji, z jakimi stykamy się w przedszkolnej rzeczywistości, a ich celem jest wykształcenie u dzieci postaw społecznie pożądanych: budzenie zainteresowania historią swojej rodziny, okolicy, kraju, stosowanie zwrotów grzecznościowych, kulturalne zachowanie podczas różnorodnych sytuacji, umiejętność współpracy, otwartość, bezkonfliktowość, tolerancja, przy jednoczesnym eliminowaniu postaw społecznie niepożądanych. Służą temu tworzone w grupach kodeksy zachowania, nauka patriotyzmu (przez obchody m.in. Dnia Niepodległości, Dnia Flagi), udział w akcjach charytatywnych, spacery, wycieczki do różnych miejsc użyteczności publicznej (sklep, zakład fryzjerski, biblioteka, apteka), spotkania z przedstawicielami różnych zawodów (pielęgniarka, ratownik medyczny, policjant, strażak) i z rodzicami, którzy prezentują swoje zawody.

7. Inicjatywność i przedsiębiorczość.

Należy to rozumieć jako „zdolność do wcielania pomysłów w czyn”. Kompetencja ta obejmuje stwarzanie dzieciom warunków do samodzielnego eksplorowania świata, eksperymentowania, doświadczania. Inicjatywność i przedsiębiorczość są rozwijane wielopłaszczyznowo, i co ważne, ich elementy są obecne podczas wszystkich działań edukacyjnych, wychowawczych i opiekuńczych, w których uczestniczy dziecko w przedszkolu.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

Każdorazowo stwarzane są okazje pozwalające dzieciom samodzielnie doświadczać, eksperymentować, eksplorować (np. robienie kanapek, sałatek, szaszłyków, pieczenie, malowanie, rysowanie, wydzieranie, lepienie, układanie klocków, zabawy w piaskownicy), codzienne zabawy na placu zabaw, w sali gimnastycznej, w kącikach zainteresowań, zabawy doświadczalne i eksperymentalne, granie w gry zespołowe typu, np. „chińczyk”, warcaby. Dzieci współpracują podczas stawiania im zadań do wykonania w parach, grupach czy zespołach, co pozwala im działać i poczuć odpowiedzialność za ostateczny efekt swoich działań, warsztaty plastyczne, sportowe, kulinarne, wycieczki (piesze i autokarowe).

8. Świadomość i ekspresja kulturalna.

Praca w tym obszarze ukierunkowana jest na twórcze wyrażanie doświadczeń i emocji za pośrednictwem różnorodnych środków ekspresji: muzyki, sztuk teatralnych, literatury i sztuk wizualnych. Doświadczenia takie pozwalają na wyrażenie przez dziecko różnorodnych stanów emocjonalnych, wyzwolenie pozytywnych emocji, a przez to otwarcie się na nowości i pomagają w nawiązaniu relacji.

PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA

Te kompetencje przedszkolaki nabywają poprzez: codzienne malowanie (w tym nietypowymi technikami, np. malowanie gąbkami), rysowanie, śpiewanie, taniec, wystawy prac dzieci (sala, korytarze, szatnia, strona internetowa), udział w różnych uroczystościach – jako mali aktorzy (pasowanie na przedszkolaka, Święto Niepodległości, Jasełka, Dzień Babci i Dziadka, Dzień Mamy i Taty, pożegnanie przedszkola), udział w konkursach (muzyczne, plastyczne, recytatorskie), przeglądach, występach, udział w koncertach, przedstawieniach teatralnych i teatrzykach w przedszkolu,  koncertach.